Maria Montessori pogrupowała etapy rozwoju w sześcioletnie cykle, uważała że rozwój dziecka nie przebiega liniowo, lecz skokowo.
Każdy plan rozpoczyna się od nowa, dając nowe możliwości, nowy zestaw cech, potrzeb i zachowań. Każdy z planów Maria Montessori uważała za pewną transformację jaką przechodzi dziecko, porównywała je do kolejnych narodziny zarówno fizycznych i psychicznych. W każdym planie rozwojowym dziecko jest zupełnie inne i potrzebuje różnych warunków aby w pełni się rozwijać, dlatego środowisko musi się zmieniać, by było w stanie zaspokoić specyficzne potrzeby dzieci.
Fazy wrażliwe
Dzieci naturalnie i instynktownie, każde w swoi tempie podążają za swoimi potrzebami. Robią to, co ich natura im podpowiada.
Fazy wrażliwe to okres wrażliwy na konkretne zainteresowania, w którym dziecko jest w stanie w bardzo łatwy sposób nauczyć się konkretnych umiejętności. Nie da się ich wywołać, przyspieszyć, ani powtórzyć. One pojawiają się i znikają.
Będąc w fazie wrażliwej, dziecko ogromną ilość czasu i zaangażowania poświęca na opanowanie czynności związanych z tą fazą, czyniąc to bez wysiłku i z chęcią, co przynosi szybkie i miarodajne rezultaty. Kiedy tylko dziecko nabędzie daną umiejętność w sposób dla niego satysfakcjonujący, faza wrażliwości zanika.
Chłonny umysł
Maria Montessori zaobserwowała niezwykłą zdolność umysłu dziecka od narodzin do 6 roku życia, do bezkrytycznego, ciągłego i całościowego rejestrowania tego, co widzi, słyszy i robi. Dziecko nie osądza, nie odrzuca, nie ma zdolności rozstrzygania co dobre, a co złe, właściwe, czy błędne. Psychikę dziecka w tym okresie Montessori porównywała do gąbki, która chłonie wodę (ze wszystkim co w niej jest).
Do 3 roku życia, dziecko w sposób nieświadomy, bez udziału woli gromadzi informacje z otoczenia. M. Montessori nazwała tę właściwość nieświadomym chłonnym umysłem. Między 3., a 6. Rokiem życia, ujawnia się tzw. świadomy chłonny umysł, kiedy dziecko już celowo może kierować swoją uwagę na informacje lub umiejętności, które chce zdobyć. Jednak nadal dzięki chłonnemu umysłowi odbywa się to bez większego wysiłku. Zdobyte przez dziecko wiadomości i umiejętności powiększają jego wiedzę, spectrum możliwości, a także prowadzą do kształtowania się osobowości. Ponieważ chłonny umysł absorbuje wszystko, co znajduje się wokół dziecka, dlatego właśnie tak ważną rolę odgrywa otoczenie, pomoce i materiały oraz postawa osób będących z dzieckiem.
Najczęstsze fazy wrażliwe u dzieci w wieku 0 – 6 lat
- Ruch 0 – 6
- Język 0 – 6
- Małe przedmioty 1 – 4
- Porządek 2 – 4
- Muzyka 2 – 6
- Doskonalenie zmysłów 2 – 6
- Pisanie 3 – 4
- Czytanie 3 – 5
- Relacje przestrzenne 4 – 6
- Matematyka 4 – 6